Whisky: de geschiedenis

Al ruim voor onze jaartelling verstonden verschillende beschavingen de kunst van het destilleren. Destilleren is feitelijk niet veel meer dan het aan de kook brengen van een vloeistof en het weer laten condenseren van de ontsnappende damp. Zo kon uit bloemenextracten parfum worden gemaakt en uit zeewater kon drinkbaar water worden verkregen. Als je nu een ‘good dram’ voor je neus hebt staan, kun je je maar moeilijk voorstellen dat hiermee de geschiedenis van whisky begint.  Hoe lang er al whisky wordt gedronken is moeilijk te zeggen. Tot de Middeleeuwen werd kennis en kunde vooral mondeling overgedragen. Volgens de Ieren brachten Franse monniken het geheim van destillatie rond 500 naar Ierland. In 521 stak St. Columba met zijn volgelingen over naar het eiland Iona aan de Schotse Westkust. Hoewel dit schriftelijk niet bewezen is, wordt aangenomen dat zo het geheim van destillatie in Schotland terecht kwam.  

In 1170 vond de Engelse invasie van Ierland plaats onder Koning Hendrik II. Zijn soldaten keerden terug met een grote behoefte aan een drank die ‘uisceabeathadh’ heette. Dit betekent zoveel als levenswater. De naam ‘whisky’ zou een verbastering hiervan zijn, omdat de Engelsen het Gealic niet goed konden uitspreken. In het huidige Noord-Ierland, in de distilleerderij van Bushmills wordt verteld, dat er in 1276 al verhalen over deze drank bestonden.  

De eerste schriftelijke verwijzing naar Schotse whisky stamt uit 1494. Broeder John Cor van Lindores Abbey kocht nabij Newbury in Fife malt, genoeg voor zo’n 35 kisten whisky. Tot dan toe was het nog wettelijk toegestaan om thuis te destilleren. Op iedere Schotse boerderij werd gerst verbouwd voor het voeden van het vee. De overschotten werden gebruikt voor het bereiden van drank. Zo konden ze in de wintermaanden een aandig beetje bijverdienen. Pas in 1505 kreeg het gilde van Surgeon Barbers in Edinburgh het alleenrecht op het destilleren en verkopen van aqua vitea, whisky dus, binnen de stad. Op 31 januari 1644 werd een Schotse wet van kracht, die accijnsheffing op alcoholische dranken mogelijk maakte.  

In 1707 kreeg Engeland met de Act of Union het bestuur over Schotland. Sindsdien werden de accijnzen onder Engelse wetgeving geheven. Het innen van de belastingen was een hachelijke onderneming. Dit kwam onder andere door het feit dat veel van de illegale stokerijen ver van de bewoonde wereld en destijds moeilijk bereikbare Schotse Hooglanden waren gelegen. Verder hadden veel Schotten het gevoel dat de Engelsen met hun belastingen alleen maar hun autoriteit wilden opleggen.  

Pas in 1823 werd het stoken van whisky door een nieuwe wet legaal. Hiervoor kon men dan een vergunning aanschaffen en de eerste distilleerderij die een vergunning kreeg was de bekende 'Glenn Livet' in 1824. Veel van deze stokerijen bestaan tegenwoordig nog steeds, zoals onder andere 'Cardhu' en 'Old Fettercairn'.

 

De geschiedenis in jaartallen  

1494
Eerste verwijzing naar het maken van whisky
1505
Het gilde van Surgeon Barbers in Edinburgh krijgt het alleenrecht op het distilleren en verkopen van whisky
1577
Raphael Holinshead schrijft zijn “Chronieken van Engeland, Schottland en Ierland”; prijst de waarde van de Uisge Beatha
1590
De eerste schriftelijke bewijs van whisky uitvoer naar Ierland
1608
Bushmills distilleerderij ( Noord Ierland) verwerft een vergunning
1627
Robert Haig richt zijn distilleerderij op
1644
Eerste belasting op het maken van whisky door het schotse Parlement
1675
Robert Boyle beschrijft zijn eerste watermeter
1688
Eerste belasting op de sterkte van alcoholische dranken
1689
Partizanen van James ll branden Ferintosh distilleerderij af
1751
Gilcomston distilleerderij (Aberdeen) opgericht
1757
Kilbeggan distilleerderij gebouwd in Ierland
1775
Glenturret distilleerderij opgericht
1779
Justerini & Justerini verkopen whisky in London
Bowmore distilleerderij opgericht
1784
John Jameson (Dublin) begint te distilleren
1786
Strathisla distilleerderij opgericht
1794
Bridge of Don distilleerderij gebouwd
1795
Tobermory distilleerderij in Mull opgericht
1798
Highland Park, Ardbeg en Glen Garioch beginnen te distilleren
1810
Glenburgie distilleerderij opgericht
1816
Sikes watermeter aangenomen
Laphroaig distilleerderij opgericht
1817
Teaninich, Duntocher en Lagavulin distilleerderijen geopend
1823
Vergunning verkrijgbaar
1824
The Glenlivet krijgt haar vergunning
1825
Edradour, de kleinste distilleerderij in Schotland, opgericht
1826
Patent aan Robert Stein toegekend voor de ‘continue distillatie’ still ; James Allardes van Glendronach krijgt zijn vergunning
1830
William Teacher opent zijn eerste kruidenwinkel
1833
Burnfoot (nu: Glengoyne) distilleerderij krijgt een vergunning.
1837
Lagg distilleerderij (Arran) opgericht
1839
Chivas Dynastie opgericht
1844
Glenfarclas distilleerderij geopend
1851
Dailuaine distilleerderij opgericht
1789
Black Bottle gelanceert
1882
Sanderson lanceert VAT 69
1886
Glenfiddich distilleerderij opgericht
1892
Balvenie distilleerderij geopend
1894
Famous Grouse verschijnt voor de eerste keer
1896
Dufftown distilleerderij geopend
1897
Tomatin en Dalwhinnie distilleerderijen opgericht
1898
De Blending maatschappij Pattisons gaat failliet en veel distilleerderijen moeten sluiten
1905
Glen Guin (voorheen Burnfoot) verandert haar naam in Glengoyne
1909
Johnny Walker Red Label gelanceert
1913
Teacher's lanceert zijn nieuwe kurk
1920
Begin van de Drooglegging in de VS; alleen Laphroaig mag nog "op medicinale gronden" geëxporteerd worden.
1933
Einde van de Drooglegging.
1936
Hiram Walker koopt Ballantine's
1941
S.S. Politician, een vrachtschip geladen met whisky, zinkt in de omgeving van Eriskay
1949
Tullibardine distilleerderij herbouwd
1959
Tormore, de eerste Schotse distilleerderij in de 20e eeuw opgericht; Einde van de rantsoenering van whisky in Groot Brittanië;
1966
Deanston distilleerderij in een voormalige katoenfabriek geopend (Bouwmeester :Richard Arkwright)
1983
Definitieve sluiting van de Port Ellen distilleerderij op Islay
1990
Drumguish distilleerderij produceert haar eerste spirit
1994
500e verjaardag van de productie van whisky in Schotland ;
Arran distilleerderij opgericht
2000
Bruichladdich wordt gekocht door Jim Mc Ewan en consorten en gaat weer produceren
2003
Ian Mc Leod's neemt Glengoyne over.
2005
Kilchoman wordt, als eerste distilleerderij in 124 jaar op Islay, gebouwd
2008
De Glenglassaugh distillery wordt door een aantal privateers na 25 jaar uit de mottenballen gehaald.