Een prachtig verslag van Michel van Meersbergen van een bezoek aan ONS vat.

Om half 6 vanmorgen ging het brandalarm van het White Hart Hotel te Port Ellen, Islay. Het duurde even voordat ik besefte wat er aan de hand was. Christel was duidelijk wat sneller dan ik en stond binnen een kleine 20 seconden ‘aangekleed’ en wel op de gang op mij te wachten. Ik daarentegen was eigenlijk meer bezig met de veters van mijn bergschoenen en ondertussen aan het zoeken naar sigaretten. Brand, oké, maar dat gebeurt mij niet zonder een voorraad nicotine. Na een minuut of vijf vond ik mijzelf toonbaar om het hotel uit te gaan… De eerste gasten kwamen de trap al weer op en fluisterden me toe dat het een ‘false alarm’ was. Christel was flink geïrriteerd; hoe kon ik in hemelsnaam zo lang over een evacuatie doen. ‘Het verschil tussen een roker en een nicotine-verslaafde’ probeerde ik nog.

Om 6 uur lag ik klaarwakker in bed. Vandaag gaan we het vat bezoeken, helemaal goed.

Om half 7 aangekleed en wel over de baai van Port Ellen zitten staren en het langzaam licht zien worden. Langzaam mengde zich uit het zwart van het water de contouren van een voor anker liggend vissersbootje. Oh nee… zo meteen zeker een 40 minuten links rijden, met rechts stuur naar Bruichladdich. Die paar mijl van het vliegveldje naar Port Ellen waren al ‘thrilling’ genoeg.

7 uur: eindelijk naar de ontbijtruimte. Veel sausages en bacon. Ondanks een hevig protesterende maag leek me dit een goed idee, je weet maar nooit. Een vervangende zomerploeg voor Port Ellen Maltings is luidruchtig, Christel is nog wat wrak van alle commotie en kijkt wat waterig naar buiten. De wolken beginnen al wat op lossen, dit kan zo maar een mooie dag worden.

8 uur: ik hou het niet meer en moet naar buiten, dan maar te vroeg, we vermaken ons wel en met het zweet in mijn handen kruip ik achter het stuur van de huurauto waarvan het eigen risico op 750 pond is vastgesteld. Of ik rustig aan wil doen, hoor ik nog vaag in mijn linkeroor. Christel kijkt me ietwat onzeker aan en herhaalt de vraag nu wat duidelijker. Jaaaaaaaa! Even een rookpauze op de Bowmore Pier gehouden. Aan de overkant van Loch Indaal zie ik duidelijk de witte gebouwen van Bruichladdich liggen en een paar mijl links daarvan Port Charlotte, daar waar de warehouses voor Port Charlotte en Octomore liggen. We rijden verder. Nu ligt Loch Indaal aan mijn linkerhand. Met het tegenlicht van de nu doorbrekende zon loodgrijs met felle strepen zilver van kleur. Zouden de Ileach het zelf nog wel zien?

‘9 uur: Een uur te vroeg het visitor center in. ‘Can I help you sir?’ ‘Yes I’m here for a Cask Vist’ ‘What’s your name please?’ ‘Ehh, van Meersbergen’ ‘Ahh, so that’s the way to pronounce it. Muhrsburgunh’ ‘…’ ‘I call the manager to say you’re here… Duncan, can you come down for a Cask Visit?… Is it Port Charlotte?’ ‘Yes, Port Charlotte’ ‘Do you know the cask number’ ‘errmm 912!’ ‘912 Duncan…He’ll be here in 5 minutes’ ‘Alrigthy’. Na een paar minuten gaat een deur open en stapt Duncan McGillivray naar binnen. ‘Are you here for the Cask Visit? Hi, my name is Duncan’ ‘errm Hi Duncan, I’m Michel and this is Christel’ ‘Hi’ ‘Hi’ ‘Hi’ ‘err Hi’ ‘ehhh Well let’s waste no time so let’s go to your cask!’ ‘Oh yes, lets do so!’

9:15 Ik wil het Bruichladdich busje instappen en ontdek een stuur op de plek waar ik wil zitten. Ik draai me om en zien Duncan ernstig proberen z’n lachen in te houden. ‘They all do that, the ones from Europe. Just say you want to drive, I don’t mind at all’ ‘So this the infamous Bruichladdich welcome? You pay, you drive? No Duncan, for all our sakes I think it’s better you drive the car’ ‘Well man, get into the frigging car then!’

9:16 We draaien de weg op en rijden naar Port Charlotte. Ondertussen nemen we het vat even door. ‘What kind of cask did you choose?’ ‘Bourbon, I think it’s so much better to use bourbon wood if you want to know what the spirit is about, I’ve tried a few samples of Hazelburn from fresh sherry and although not bad at all it left me wondering what kind of spirit Hazelburn produces. It could have come from every distillery’ ‘Couldn’t agree with you more. If you want to know the character and signature of the spirit, bourbon is the only way. Not to mention the prices. A good quality sherry butt goes for over 600 Pounds these days’ ‘Ha, 600 Pounds to see you spirit in a sweettoothed anominous state, it takes all sorts I guess’ ‘Let them have sherry, we’ll stick with bourbon!’ ‘Yeah, we know, eh Duncan?’ Schaapachtige blikken wisselen elkaar met deze uitspraak. ‘Just a word of caution to you both. Sometimes the barrel is dry when filled. It means the spirit will seep into the dry wood and that means the level in the cask can be a lot lower that you expect. I’ve got visitors who thought we were ripping them off, could not believe the level had fallen down that much’ ‘Okay, that part is covered’ ‘No, I’m not joking, do not be alarmed if levels are down a bit’ ‘Just teasing Dunacan’.

9:20 In Port Charlotte draaien we een klein zijstraatje in en voor ons doemen grijze gebouwen op. ‘Are those the warehouses?’ ‘Yes we’re here now’ ‘Are those the warehouses from the old Loch Indaal Distillery? ‘Yes, we’re using them now for the storage of Port Charlotte and Octomore casks. Wait ‘till you smell the storage when we go in. Fantastic peat and vanilla! Gets me every time I go in’

9:22 We lopen iets omhoog naar de zijkant van één van de warehouses. Ik zie een still. ‘Hey Duncan, what’s up with that still over there?’ ‘Ahh, we just bought that one from Dumbarton’ ‘Any reason for that?’ ‘eeehhh well, there are plans for something, see that farm up the hill?’ ‘Yes’ ‘The building in front of it is all what remains of the old Octomore Distillery, that’s all I say’ Nu gaat mijn speculatieve geest hard aan de gang. Toch wat bezorgd over Kilchoman? Ondertussen staat Duncan wat te rommelen aan het slot van de deur dat tussen ons het cask #912 instaat. ‘Yes, it’s open! Let’s go in’. De emoties lopen hoog op. De eerste keer in een warehouse, geweldig! Wat een rust en vrede en vooral wat een lucht! Turf, vanille, eucalyptus en menthol dringen mijn neus binnen. Wow! ‘Duncan, the smell, brilliant!’ ‘Told you’

9:25 Diep in het warehouse ontdekken we dat cask #912 hier niet ligt. Dit roept bij mij ongewild de nodige irritatie op. –Allemaal heel leuk dit semi-nonchalante gedoe maar ondertussen is het hier gewoon een zooitje. Geen bullshit, ik wil het cask zien– Laten we het erop houden dat ik gewoon ‘over excited’ was, normaal kan ik wat meer geduld opbrengen… net… We gaan naar het tweede warehouse.

9:27 Ikzelf, gewapend met valinch en een soort van slagschroevendraaier, en Duncan met een zaklantaarn. We lopen het andere warehouse in en speuren de casknummers af. Voor ons een reeks uit de #960 serie. ‘It’s got to be here somewhere, it has to be’ We gaan een nauw zijpad in en zoeken daar verder. Ergens in het midden daarvan vraagt Duncan me mee te kijken op mijn kant van het pad. ‘This cask, can you read the name on it’ ‘Yes, some Finnish name I pressume’ ‘Okay, and this one?’ Ik kijk en kijk nog eens… -Willems- ‘It says Willems, this is the cask!’ ‘ Okay, we’ll have to do some warehousing now, it lies on the bottom’ We lopen naar de voorkant van de ‘dun’ en Duncan haalt voor het voorste vat twee wiggen weg. Christel is weer wat sneller dan ik deze morgen en begint fris en vrolijk met Duncan de vaten een kwart slag weg te rollen. En ook nog eens met het grootste gemak. ‘You’ll make a good job at the warehouse Christel, wanna start tomorrow?’ De laatste vaten neem ik van haar over. Het pad was te nauw om met twee dik te kunnen staan. Alleen was al moeilijk genoeg. Opvallend hoe makkelijk je een 200 liter vloeistof kunt rollen. ‘Yes, that will do, can I have that blue tool I gave you’ Ondertussen krijg ik de zaklantaarn in mij handen gedrukt. ‘Oh, and give me a light as well, please?’ Een paar ferme tikken van de slagschroevendraaier doet de kop diep in de stop verdwijnen en met een ferme ruk gaat het vat open. ‘Hey, levels are really up in this one’ Inderdaad, in het schijnsel van de lantaarn zie ik de vloeistof zitten. Onnodig te zeggen dat ik het bijna in mijn broek doe van de opwinding. Magisch allemaal. Het licht, de geur, het cask, de spirit. ‘Okay, can I have the valinch and come here with your glass’ Daar gaat het koper de cask in, een vlugge beweging terug en dan recht het glas in. ‘Oi, that already obtained quite some colour!’ ‘Sure has, I’m really surprised with this, man look at it, Christel kijk dan, wat een kleur!’ Just happy smiles van haar kant. Licht goud, en met kleine stukje houtskool in het glas. Cask #912 is lekker doorgeroosterd, dat is wel zeker! Okay, eens ruiken. Ohhh dit is echt goed, echt heel erg goed! Vol, zacht, complex. Niet wat ik had verwacht van een één jaar oude spirit! Proeven. Whaahhh, superzacht, en weer, vol van smaak. Turf, vanille en kruiden, heel complex, nu al! Een mooi gepeperd rookje in de afdronk. ‘Well Michel, how’s that for a morning dram?’ ‘Over the hill and far away, simply great!’ ‘Can I try some?’ ‘Sure’ ‘‘Ahhh, that’s mighty good, I tinks it’s around 65, 60 (%) and already this soft. Great dram, no doubt about that!’ ‘You think I’m worried about this one? Ha!’ Christel probeert nu ook een slok. ‘Ohhh dit is echt heel lekker, hoeveel flessen hebben we hiervan? Heerlijk! ‘Look at him, that smile’ ‘You sure look like someone who’s just entered heaven’ ‘I’ll guess that’s the best way to describe my feelings at this moment, man I’m so happy about this cask, the boys back home will be proud bastards when this is bottled!’

9:37 In een waas van gelukzaligheid lopen we weer naar buiten. Nog steeds een goed gevuld glas in mijn hand. Het sampleflesje gevuld en klaar om ingeklaard te worden. Buiten nemen Duncan en ik het glas nog eens door. Mooi op kleur voor een éénjarige, zacht en toegankelijk, complex. Tot plezier van Duncan word ik weer erg enthousiast. Wat een product heeft Bruichladdich toch maar even afgeleverd.

De terugweg naar de distillery is een groot feest geworden. Voor mij een Christel dan, we bleven door praten over wat er gebeurd is. De ambiance, het vat, de spirit, alles. Het brandalarm van vanmorgen lijkt wel een jaar geleden! Duncan zal er niets van begrepen hebben, maar aan onze gezichten was makkelijk af te lezen hoe we over één en ander dachten.

9:45 Terug op Bruichladdich. We staan in het kantoor om de sample in te klaren. Customs wil een goed inzicht hebben wat de bewegingen van alcohol betreft. Volgens mijn handtekening heeft 15ml Port Charlotte het warehouse Non Duty Paid verlaten. Bij het bottelen zal deze hoeveelheid op het totaal worden opgeteld zodat Buckingham Palace geen penny hoeft te missen!

De proefnotitie:

Port Charlotte 1yo 2004/2005 (+/- 63%, Cask #912, Distilled 15/07/’04 - Sample drawn @ 30/08/’05)
Kleur: Licht goud.

Neus: Wat een mooie rook en turf! Fantastische balans tussen die twee en de vanille van het vat. Slechts een klein streepje ‘new make’ in te ontdekken. Het gaat verder met warm appelgebak, een zeer aangename zwavel (als een luciferkop, dus geen eieren!), witte peper, leer, verse tabak en een hint van bijenwas. De rook wordt later wat sterker een doet meer denken aan een BBQ.

Smaak: Fruitig, ‘peaty’ en aangenaam ruig. Limoenschil, weer de appeltaart, turf, houtskool, zeer fijn gemalen witte peper en kaneel. Heel complex, zacht en uitgebalanceerd.

Afdronk: De tabak komt nu terug, de turf is nu heel subtiel en draagt als het ware de afdronk. Een ietsje vers geplukte bladkruiden om vervolgens uit te doven met kaneel en zwarte peper.

Zo. Nu weet u het verhaal van mijn kant. Het leek mij het beste om de gesprekken en gevoelens zoveel mogelijk één op één aan u toe te vertrouwen, u heeft zo het beste idee over de gebeurtenissen. En ach, nu ik het zit op te schrijven is de belevenis weer helemaal daar en is er in ieder geval één onder ons die plezier aan dit stuk beleeft!

Toch bent u nog niet van mij af. We zitten met een luxeprobleem. Ik zal u het proberen uit te leggen:

Op 1000 vaten zijn er 2 uitschieters. Eén kan zonder problemen 30 jaar of ouder worden. Een integer traag vat die de spirit rustig en in stilte laat ontwikkelen. De ander kiest een andere weg. Die van de ultra snelle ontwikkeling. De zweep erover en gaan, met lange passen zijn we snel thuis. Zo’n soort cask. De kwaliteit van beide casks zijn onwaarschijnlijk goed. Er zitten allen wat jaren verschil tussen. Als referentie heb ik een zeer gewaardeerde whiskyvriend blind een sample geschonken. Hij hoefde alleen de leeftijd te raden. Zijn antwoord: of ergens rond de 8 jaar op een actief vat of ergens rond de 30 jaar. De 30 jaar werd ingezet op basis van de complexiteit van de afdronk…

U voelt hem misschien aankomen. Onze cask #912 is zeer waarschijnlijk van de laatste categorie. De ontwikkeling gaat zeer snel en dat proef je er vanaf! Het grootste punt van aandacht is het alcohol percentage. Dat werd door Duncan tussen 65 en 60% geschat en dat is wat meer verlies dan waar we op gerekend hadden. Port Charlotte wordt gemiddeld op 71% alcohol op het vat gestopt en met 2% verdamping (Angel’s share) hadden we nu op een zeer ruime 68% moeten zitten. Ik kan u met zekerheid meedelen dat we de 10 jaar NIET gaan halen. Een ander probleem is de invloed die het vat kan hebben op de spirit. Nu het duidelijk is dat er nogal wat activiteit is groeit het risico dat de spirit uiteindelijk volkomen door het hout overheerst gaat worden en daarmee de whisky ruïneert. Iets dat voorkomen moet worden en dat we ook kúnnen voorkomen. Het vereist uiteindelijk wel een besluit dat we moeten gaan nemen.

Het volgende punt staat onherroepelijk vast:
- De geplande 10 jaar zal niet gehaald gaan worden. Zelfs al zou het alcohol percentage toereikend zijn, onze whisky zal tegen die tijd vervallen zijn tot een hout-saus en dat lijkt ons niet de bedoeling.

De volgende punten moeten we alvast in overweging gaan nemen:
- Bottelen op de top van het vat. Dit zou kunnen betekenen dat we volgend jaar met een geweldige spirit zitten die geen whisky mag heten (min. leeftijd 3 jaar en één dag) en dus moeten accepteren dat we spirit van Port Charlotte hebben in plaats van whisky. - Bottelen op cask strenght. Optimaal smaak halen! Dit betekent dat ons aandeel van drie flessen verlaagd gaat worden naar twee flessen. We hebben immers minder opbrengst dan de beoogde terugverdunning naar 46%
- Raw Cask. Maximaal smaak halen! Dit betekent ook twee flessen in plaats van drie maar nu met behoud van alle zwevende elementen in het vast. (In ons geval zal het gaan zeer kleine stukjes houtskool daar Bruichladdich een vrij nauwe roterende pomp gebruikt bij het legen van een vat. Dit in tegenstelling tot het onwaarschijnlijke dat wordt aangetroffen bij de Raw Cask serie van Blackadder)

De optie om Bruichladdich advies te vragen in deze kwestie is uitgesloten daar Bruichladdich ‘off the record’ heeft gepeild of er sprake kan zijn van terugverkoop van het vat aan Bruichladdich, zodat van een objectief advies in onze ogen geen sprake is.

Op dit moment besluiten wij echter helemaal niets. Navraag in Schotland heeft ons geleerd dat dergelijke actieve vaten na een maand of 18 à 22 gebruik kunnen ‘uitdoven’ Dit houdt in dat de alcohol in de poriën van het hout is gaan zitten en het vat stabiliseert en de ontwikkeling een normale weg zal volgen. Volgend jaar zal in ieder geval opnieuw een sample genomen worden en aan de hand daarvan zal bekeken worden hoe verder te gaan.

Nu bent u echt van mij verlost! Maar niet zonder te schrijven dat er echt nagedacht moet worden over mogelijkheden dit gelukkige ‘ongelukje’ in ons voordeel uit te laten pakken en maximaal te profiteren van een verkorte wachttijd! Mocht u meer willen weten, vragen of zijn er onduidelijkheden, mailt u mij gerust:

michel@leersum-partners.org

Drams all over the place!

Slainthe!

Michel van Meersbergen